Kelkit Çayı
| Kelkit Çayı | |
|---|---|
 Kelkit Çayı'nın Erbaa'da Yeşilırmak ile birleştiği nokta ve tarihi Boğazkesen Köprüsü kalıntıları
| |
| Genel bilgiler | |
| Kaynak | Çimen Dağları |
| Kaynak rakımı | 1460 m |
| Ağız | Yeşilırmak→Karadeniz |
| Ağız rakımı | 188 m |
| Uzunluk | 320 km |
| Havza alanı | 11. 455 km2 |
| Debi | 70 m3/sn |
Kelkit Çayı, Yeşilırmak'ın kollarından biridir ve uzunluğu 320 km'dir.[1] Gümüşhane'nin Çimen Dağları'ndan kaynaklanıp Yeşilırmak'a katılıp Karadeniz'e dökülmektedir.
Fiziki özellikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Kelkit Çayı uzunluğu 245.5 km, havza alanı 11. 455 km2'dir. Çimen Dağları'ndaki kaynak rakımı 1460 m[2]'dir.
Gümüşhane topraklarından doğan Kelkit Çayı Hoşmasat Deresi, Dayısı Deresi ve Balahor Deresi'nin birleşiminden oluşur.[1] Suşehri yakınlarında Sivas il sınırlarına girer. Kelkit Çayı'nın Sivas il sınırlarındaki kesimi 50 km dir. Daha sonra Tokat il sınırlarına giren çay Reşadiye, Niksar, Erbaa şehirlerinden geçer. Özellikle Niksar Ovası'nda genişleyerek ovayı sular ve ovanın veriminin artmasında büyük önem taşımaktadır. Buradan Erbaa Ovası'nı da sulayarak Erbaa -Taşova sınırındaki tarihi Boğazkesen Köprüsü'nün de yer aldığı Boğazkesen denilen mevkide Yeşilırmak'a dökülür. Yeşilırmak Samsun il sınırlarına girer, Çarşamba'dan Karadeniz'e dökülür.[3][4]
Debisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Kelkit Çayı yıllık ortalama debisi 70 m3/sn'dir.[5] Nisan ayında en fazla su taşıyan akarsu, en az suyu ekim ayında taşımaktadır. Bu açıdan yıllık akım açısından yağmurlu-karlı karmaşık rejime sahiptir.
Kullanım
[değiştir | kaynağı değiştir]Kelkit Çayı'nın geçtiği Reşadiye bölgelerinde rafting sporu yapılmaktadır.[6]
Kelkit Çayı'nda 570 MW kurulu güce sahip 10 Hesin ortalama yıllık üretimleri ülke hes üretiminin %2,5'ine karşılık gelen 1.818,68 GWh'dır. Akarsu üzerinde yapılmış olan barajlar ve kurulu güçleri şöyledir:[7] Kılıçkaya Barajı 120 MW, Akıncı HES 99 MW, Tepekışla Barajı 70 MW, Reşadiye Barajı 64 MW, Koyulhisar Barajı 63 MW, Niksar HES 40 MW, Muratlı HES 38 MW, Çamlıgöze Barajı 32 MW, Koçak HES 25 MW, Yakınca HES 19 MW.
Sorunlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kelkit çayını derin ve çizgisel vadisi kütle hareketleri açısından etkin bir alan oluşturmaktadır. Sugözü köyü heyelanı 2005 yılında olmuş, 15 kişinin ölmesine yol açmıştır. 12,5 milyon m3 toprağın hareket ettiği olayda, 21 ev yıkılmış, camiler zarar görmüştür. 375 hayvan ölmüştür.[8] Bölgede 1970-2008 arasında 11 köy önemli heyelanlar yaşamıştır.
Kelkit Çayı fazla miktarda can kaybına yol açmaktadır. Özellikle sulama kanallarına yüzme veya akarsuya araç düşmesi şeklinde fazla miktarda ölümlü kaza olmuştur. 2006'da İstanbul-Van otobüsünün çaya devrilmesiyle 29 ölüm gerçekleşmiştir. 2007'de İstanbul-İran otobüsü çaya devrilmiş 4 kişi ölmüş, 28 kişi yaralanmıştır.[9]
Kelkit Çayı'nın taşıdığı katı madde miktarı açısından Türkiye birincisidir ve değeri 692 ton/km2/yıl'dır.[10] Barajların ekonomik ömrü açısından akarsuyun taşıdığı katı yük miktarı önemlidir.
Kollar
[değiştir | kaynağı değiştir]Barajlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b AYDIN, Hamdi. "Gümüşhane İli Su Kaynakları ve Su Ürünleri Sektörünün Mevcut Durumu". dergipark.org.tr. 12 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2020.
- ^ KARADENİZ, Vedat; AKPINAR, Erdal; BAŞIBÜYÜK, Adem (2011). "NEHİR TİPİ HİDROELEKTRİK SANTRALLER ve ÇEVRESEL ETKİLERİ (REŞADİYE HİDROELEKTRİK SANTRALLERİ ÖRNEĞİ)". Doğu Coğrafya Dergisi. 24 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2020.
- ^ "Samsun Coğrafi Yapı". samsun.gov.tr. 15 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2013.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2016.
- ^ Karaman, Sedat (2006). "Tokat İli Toprak ve Su Kaynaklarının Tarımsal Açıdan Değerlendirilmesi" (PDF). GOÜ. Ziraat Fakültesi Dergisi. 29 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Mart 2020.
- ^ "Kelkit Çayı'nda Rafting Heyecanı". haberler.com. 3 Mayıs 2008. 16 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2020.
- ^ "Kelkit Çayı". enerjiatlasi.com. 3 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2020.
- ^ DUMAN, Dr. Tamer Y. vd. (2005). "17/03/2005 KUZULU (SİVAS – KOYULHİSAR) HEYELANI" (PDF). mta.gov.tr. 26 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Mart 2020.
- ^ "Kelkit Çayı Aldığı Canları Kolay Geri Vermiyor". milliyet.com.tr. 19 Haziran 2018. 29 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2020.
- ^ Gedik, Dr. N. "7. BARAJLAR" (PDF). balikesir.edu.tr. 26 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Mart 2020.
 | Akarsu ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |